Anna Stuart, królowa Szkocji (1702-1714)


„It cam wi’a lass and it will gang wi’a lass”*

Urodziła się 6 lutego 1665 roku w St. James Palace. Była trzecim dzieckiem, a zarazem drugą córką, księcia i księżnej York (późniejszy Jakub II i Anna Hyde). Niedługo przed narodzinami Anny jej wuj, król Karol II, wziął ślub i było pewne (po tym jak wiele miał nielegalnych potomków), że zapewni suksesję. Los chciał, że Karol II nie miał już później żadnego dziecka.

Jednak wtedy nikt nie myślał, że Anna może zostać królową. Otrzymała tylko ograniczone wykształcenie – język i muzyka. Miała ograniczoną możliwość poznania historii, nikt nie mówił jej o prawie cywilnym i sprawach militarnych,czego męscy następcy się uczyli. Jej szanse na tron były tym mniejsze, że była chorowitym dzieckiem, które musiało znosić chorobe krwi. W wieku 12 lat zachorowała na ospę. Zresztą kiepskie zdrowie nękało ją do końca życia.

Anna i jej siostra Maria były jedynymi dziećmi Jakuba (późniejszy Jakub II), które przeżyły dzieciństwo. Ich ojciec i matka, tak samo jak i macocha, byli katolikami i w tej wierze wychowywali córki. Jednakże Henry Compton, protestant i późniejszy biskup Londynu, nalegał by dziewczęta uczestniczyły również w protestanckich nabożeństwach i pobierały protestanckie nauki. Najprawdopodobniej, więc obie księżniczki w młodości nie miały sprecyzowanych poglądów religijnych, choć przyjęło się uważać, że już wtedy były zagorzałymi protestantkami.

Życie Anny zmieniło się dramatycznie gdy książę Danby, w celu umocnienia wpływów Karola II, zaproponował małżeństwo Marii z księciem Orańskim, Wilhelmem. Chociaż książę York chciał wydać swoją córkę za katolickiego następce tronu francuskiego, jednak nie mógł się sprzeciwić królowi. Małżeństwo to doprowadziło do zaostrzenia, a następnie do zerwania relacji między siostrami. Wilhelm próbowa zaaranżować małżeństwo swojej szwagierki z księciem Hanoweru, jednak tym razem książę Yorku przekonał króla by do tego nie doszło. Anna nie rozumiała tego wszystkiego i przez dł uższy czas myślała, że książę Hanoweru odrzucił ją. Ostatecznie 28 lipca 1683 w Royal Chapel w St. James Palace Anna poślubiła duńskiego księcia Jerzego. Ślub ten był zaaranżowany przez jej ojca i popierany przez francuskiego króla, Ludwika XIV, który widział w tym związku korzyści dla siebie. Uważał on, że powstanie w ten sposób angielsko-duńskie przymierze przeciwko Wilhemowi i Holendrom, jednak żadne takie przymierze nie powstało.
Po śmierci króla Karola II na tron wstąpił ojciec Anny. Jednak przez jego katolicyzm i chęć rządzenia bez Parlamentu szybko zwołano Parlament i powołano na tron Marię i Wilhelma. Anna poparła siostrę sprzeciwiając się tym samym ojcu.
Mąż Anny nie znosił swojej bezczynnej i słabej pozycji. Jego wpływ na żonę był niewielki przez całe małżeństwo. Pomimo, że był chłodny, a jego stosunek do żony był ograniczony, Anna bardzo go kochała. Dodatkową tragedią było to, że Anna dwanaście razy poroniła, a żadne z piątki dzieci nie dożyło wieku dorosłego (czasami mówi się o osiemnastu lub nawet dziewietnastu ciążach Anny).

córka (12 maja 1684)
Mary (2 czerwca 1685 – 8 luty 1687)
Anne Sophie (12 maja 1686 – 2 luty 1687)
syn (22 października 1687)
William, książę Gloucester (24 lipca 1689 – 30 lipca 1700)
Mary (14 października 1690)
George (17 kwietnia 1692)
córka (23 marca 1693)
córka (18 luty 1696)
syn (20 września 1996)
syn (15 września 1696)
córka (25 stycznia 1700)

płeć pozostałej piątki nie jest znana Do końca życia była przekonana, że ogromna liczba poronień jest karą bożą za to, że zgrzeszyła przeciwko ojcu wstępując na tron.

W kilka lat po objęciu tronu umiera Maria, a w 1702 bezpotomnie umiera Wilhelm. Oprócz Anny jedynym kandydatem jest jej przyrodni brat Jakub jednak jest on katolikiem, a Anglicy chcą króla protestanta. W ten sposób Anna wstępuje na tron jako ostatni Stuart i pierwsza samodzielnie rządząca kobieta z tej dynastii.

Mówi się, że rządy Anny były przepełnione próbami manipulacji nią. Najczęściej wymienia się wtedy Sarę Churchill – przyjaciółkę Anny z dzieciństwa. Rzeczywiście Anna bardzo się na tej przyjaźni opierała. Po swoim ślubie uczyniła Sarę Lady Bedchamber, a gdy została królową wyniosła ją do pozycji doradców osobistych. Przez lata ich relacje pogarszały się, jednak Anna wciąż zasypywała przyjaciółkę prezentami (m. in. Churchill’owie otrzymali rezydencję Blenhiem za sukcesy militarne brata Sary, Jana, w wojnie o hiszpańską sukcesję). Niejednokrotnie wydawało się, że Anna potrzebuje emocjonalnego poparcia Sary. Często pisała list do przyjaciółki gdy ta przebywała z dala od dworu. Używały pseudonimów – Anna była Panią Morley, a Sara Panią Freeman. Z listów tych można wywnioskować, że Anna nie potrafiła przebywać bez Sary. Jednak ich stosunki popsuły się z powodu zrzędliwości Sary. W krótce przestała być ona ulubienicą Anny, a jej miejsce zajęła Abigal Masham, która była daleką kuzynką królowej.

Gdy zakończyła się przyjaźń Anny i Sary zmieniła się polityka królowej. Przez cały okres swoich rządów Anna była zagorzałym torysem, jednak poparła wojnę o hiszpańską sukcesję, która była wojną wigów. Oczywiście, jak można się domyślić, Sara Churchill i jej mąż byli wigami. Pod wpływem Sary Anna wplątała się w wojnę, która była najważniejszym wydarzeniem zagranicznym za jej rządów. Jednak gdy miejsce Sary zajęła toryska Abigal zmienia się podejście Anny do hiszpańskiej wojny. Nie wiadomo dokładnie jaki wpływ na Annę mieli jej przyjaciele, jednak dziwnym zbiegiem okoliczności, gdy do łask wrócili torysi Anna zaczęła negocjować koniec wojny.

Również w kraju, za rządów Anny, dużo się wydarzyło. The Settlement Act (Akt Sukcesyjny) z 1701 roku był pierwszym krokiem do legalizacji rządów Anny. Zapisano w nim, że jeśli królowa umrze bezdzietnieto tron przejdzie na niemieckich Hanowerczyków. Oczywiście wzburzyło to Szkotów, którzy zagrozili, że sprowadzą spowrotem katolickiego brata Anny, Jakuba (Starego Pretendenta), który był pretendentem do tronu. By zapobiec buntowi i umocnić poparcie dla korony podpisano w 1707 The Act of Union, na mocy którego połączono Anglię i Szkocję (pertraktacje trwały z przerwami od 1702 roku). Od tego momentu był jeden wspólny Parlament, wspólna flaga i moneta, a zkocja zachowała swój kościół, system edukacji i prawo. Zgodnie z tym poprzedni tytuł Anny zamieniono na: „królowa Wielkiej Brytanii, Francji i Irlandii” (od Edwarda I do Jerzego III wszyscy władcy mieli również tytuł francuski). W 1713 roku podpisano Treaty of Utrecht, który potwierdził przynależność Gibraltaru do Wielkiej Brytanii.

W 1703 roku Anna przywróciła Order Ostu, który 16 lat wcześniej ustanowił jej ojciec. Poszerzyła grono odznaczonych do dwunastu (na początku było tylko sześciu). Otrzymanie tego orderu było równoznaczne z nadaniem godności rycerskiej (Knighthood). Anna była uzależniona od brandy, co wciąż pogarszało jej, i tak nienajlepszy, stan zdrowia. Stała się bardzo tęga (jej masywna trumna była prawie kwadratowa). W ostatnich latach życia ciężko chorowała. Lekarze często puszczali jej krew i urzywałi gorącego żelaza, jednak te techniki nie pomogły, a być może przyspieszyły śmierć królowej. Zmarła w nocy 31 lipca 1714 roku (stąd w niektórych źródłach pojawia się data 1 sierpnia).

* „Z dziewką przyszło i z dziewką przeminie” – są to słowa Jakuba V na temat dynastii Stewartów, które wypowiedział gdy urodziła mu sięc córka. Jest to wersja zapisana w latach siedemdziesiątych XVI wieku. Dziesięć lat wcześniej spisał je John Knox, według którego król powiedział: „The devil go with it! It will end as it began: it came from a woman; and it will end in a woman” („Do diabła z tym! To się zakończy tak jak się zaczęło: przyszło z kobietą i na kobiecie się skończy”.) I rzeczywiście przepowiednia sprawdziła się – kobieta, królowa Anna, była ostatnim Stuartem.